དགེན་དང་རྒན་གྱི་ཁྱད་པར་བསྡུས་ནས་གླེང་བ།

                                                ཏྲེ་ཧོར་གཡུལ་རྒྱལ། 

  སྐབས་འདིའི་བཤད་བྱ་གཙོ་བོ་ནི་དགེན་དང་རྒན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པའི་གནད་རྣམས་དོན་ཚན་རྣམ་པ་བཞིའི་སྟེང་ནས་གླེང་བར་བྱའོ། །

དང་པོ།   དགེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་སྐོར། 

       དགེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་ནི་སྔ་ནས་ཡོད་པའི་ཚིག་ཅིག་མ་ཡིན་ལ། སུས་གསར་དུ་གཏོད་པའི་སྐད་ཆ་ཡང་མེད་མོད། ཡོངས་གྲགས་སུ་དགེ་རྒན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་བསྡུས་པའི་དོན་དུ་དགེན་ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་དར་ཁྱབ་བྱུང་སྐད།  སྲོལ་འདི་ཡང་དར་ནས་ཡུན་རིང་པོ་ལོན་མེད་ལ་རིང་ན་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུའི་ཚུན་ཆད་བྱུང་བ་ལས་ཕན་ཆད་བརྒལ་མེད་པ་གཏན་འཁེལ་ལོ། ། རྒྱུ་མཚན། སྔོན་བྱོན་གྱི་མཁས་པའི་གསུངས་སུ་ཕར་ཞོག་ཉེ་དུས་ཀྱི་མཁས་པ་ཚོས་གསུང་ཆོས་ཁྲོད་དུའང་མཐོང་ཆོས་སུ་མ་གྱུར་བས་སོ། ། (ལ་ལས་ཡི་གེ་འདི་སྔ་དུས་སུ་མིང་གི་ཆ་ཤས་སུ་བྲིས་པ་རེ་ཟུང་སྣང་གསུངས་མོད་ཡིན་མིན་སོ་སོའི་བརྟག་པར་འཚལ།）

གཉིས་པ།  དགེན་ཞེས་པ་འདི་ལྟར་བྲིས་ན་ལེགས་མིན་གྱི་སྐོར། 

དགེ་རྒན་ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་བསྡུས་ནས་དགེན་ཞེས་པའི་འབྲི་སྲོལ་འདི་ནི་མི་ལེགས་པར་སྙམ་ནས་ཡོད།  རྒྱུ་མཚན་ནི་ཚིག་འདི་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་དགོས་པ་ཅི་ཡང་མེད་ལ་དེ་ལྟར་བྲིས་ན་ཕན་པ་གང་ཡང་མེད་པ་དང་གཅིག   རྒན་ཞེས་པ་སྔ་མོ་ནས་དར་བའི་ལུགས་སྲོལ་འདི་ཉིད་ཉམས་དམས་སུ་གཏོང་བའི་ལག་ཆ་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ་གྱུར་བ་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བསམ་ན། ཚིག་འདི་བེད་སྤྱོད་ཤུགས་ཆེ་སོང་ན་ཕྱིས་སུ་དབྱངས་གསལ་གྱི་ཁྱིམ་གཞིའི་ནང་དུ་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་ཁོང་ནི་ཡུན་གནས་ཡིན་པའི་ཉེན་ཁ་ཡོད།

ཡང་བསམ་ན།  དཔེར་ན། བློ་བཟང་ཞེས་འབྲི་བའི་སྐབས་སུ་བློཟང་ཅེས་འབྲི་བ་དང་། བཀྲ་ཤིས་ལ་བཀྲིས།  སོགས་སུ་ལ་སོགསུ།   གཞོན་ནུ་ལ་གཞོནུ། ལོངས་སྤྱོད་ལ་ལོངསྤྱོད། རིག་གནས་ལ་རིགནས་སོགས་ལ་འདི་ལྟར་བསྐུང་ཡིག་གི་རྣམ་གཞག་ནི་སྔ་མོ་ནས་དར་ཁྱབ་ཆེ་ལ། ལ་ལའི་སྐབས་སུ་མིང་གཞི་བསྐུང་བ་དང་། ལ་ལའི་སྐབས་སུ་སྔོན་འཇུག་བསྐུང་བ། ལ་ལའི་སྐབས་སུ་རྗེས་འཇུག་བསྐུང་བ་དང་། ལ་ལའི་སྐབས་སུ་དབྱངས་ཡིག་བསྐུང་བ་ལ་སོགས་མདོར་ན་སྐབས་སུ་བབས་པ་གང་བདེ་ན། དེ་བསྐུང་ནས་འབྲི་སྲོལ་འདི་ནི་ཡིག་དཀར་དང་ཡིག་ནག་གཉིས་ལས་ཡིག་ནག་གི་སྐབས་སུ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བའི་ཤུགས་ལས་ཡིག་དཀར་ཀྱི་སྐབས་སུ་རེ་གཉིས་ཙམ་ལས་བེད་མི་སྤྱོད་མོད། དེ་སྤྱོད་མཁན་ཡང་ཉུང་ཉུང་ཡིན།  ང་རང་སྨན་སློབ་ཡིན་པའི་སྐབས་སུ་བསྐུང་ཡིག་འབྲི་བ་ལ་ཧ་ཅང་དགའ་ཞིང་། འདིའི་ཐད་ལ་ཆེད་དུ་སྦྱོང་བརྩོན་བྱས་མྱོང་ཞིང་བར་སྐབས་སུ་དབུ་ཅན་ནང་དུའང་བསྐུང་ཡིག་བེད་སྤྱོད་ཤུགས་ཆེ་གཏོང་བའི་གོམས་གཤིས་ཤིག་ངམ་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་ཆགས། ལན་འགའ་ལ་རང་གི་སུམ་རྟགས་དང་སྙན་ངག  རྒྱལ་སྲས་ཞི་བ་ལྷའི་སྤྱོད་འཇུག་ཆེན་མོ་སོགས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་དམ་པ་མཁན་པོ་མཁར་པ་ཆོས་དགའ་ལགས་ཀྱིས་བཀའ་བཀྱོན་གནང་མྱོང་།  གོང་གི་སྐད་ཆ་ལྟར་དུ་ཡིན་ན་དགེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་ཡང་བསྐུང་ཡིག་གི་རྣམ་པར་ལྟར་དུ་བྱུང་བ་མ་ཡིན་ནམ་སྙམ་བཞིན་ཡོད། དེ་ལ་རྒྱུ་མཚན་མེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ་དགེ་རྒན་ཞེས་པའི་སྔོན་རྗེས་གང་གི་མིང་གཞི་དང་མགོ་ཅན་བསྡུས་བཞག་ན།  དགེན་ཞེས་པའི་རང་བཞིན་ངང་གིས་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་ནམ། འདི་ནི་རང་གིས་བསམ་ཚུལ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་ཡིན་ཐག་ཆོད་པའི་སྐད་ཆ་གང་ཡང་མིན་ལ་སོ་སོ་ལ་ཕུལ་བའི་དཔྱད་པའི་གཞི་ཙམ་དུའོ། །

གསུམ་པ། རྒན་ཞེས་འབྲི་དགོས་བའི་རྒྱུ་མཚན་དང་དེ་ལ་དབྱེ་བ་ག་ཚོད་ཡོད་མེད་ཀྱི་སྐོར། 

དེ་ཡང་འདུལ་བ་ལུང་གཞི་ལས། ། དེས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་སྨྲས་པ། ། མི་གང་རིགས་ཀྱིས་རྒན་པ་དང་། ། ན་ཚོད་རྒན་དང་ནོར་གྱིས་རྒན། །དེ་ཀུན་ཐོས་པས་རྒན་པ་ཡི། ། སྒོ་ན་དོན་ཀུན་གཉེར་བས་སྡོད། ། ཅེས་གསུངས་བ་བཞིན་དུ་རྒན་ལ་དབྱེ་ན་རིགས་ཀྱིས་རྒན་པ་དང་། ན་ཚོད་ཀྱིས་རྒན་པ། ནོར་གྱིས་རྒན་པ། ཐོས་པས་རྒན་པ་བཅས་དབྱེ་བ་བཞི་རུ་ཕྱེ་ནས་ཡོད། 

༡  རིགས་ཀྱིས་རྒན་པ། 

ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་གི་ཡར་སྔོན་དུ་ཆོས་ལུགས་དབང་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་མི་རྣམས་ལ་རྒྱལ་རིགས་དང་། རྗེ་རིགས། བྲམ་ཟེའི་རིགས། གདོལ་པའི་རིགས་བཅས་བཞི་རུ་བཀར་ནས་ཤིན་ཏུ་གཙོ་གནད་བཟུང་བ་ནི་རིགས་རུས་ཀྱི་མཆོག་དམན་འདི་ཡིན། དེའི་སྟེང་ནས་མངོན་ཐུབ་པ་ནི་ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་ལྔ་བརྒྱ་ལྷག་གི་ཡར་སྔོན་དུ། རྒྱ་གར་སྤྱི་ཚོགས་སུ་རིགས་རུས་གཙོ་འཛིན་གྱི་རུལ་སུངས་ཀྱི་ལྟ་བའི་ཡོངས་ལ་ཁེབས་ཡོད་པ་གསལ་བོ་རྟོགས་ཐུབ། ང་ཚོའི་མི་རིགས་འདི་ལ་དེ་ལྟ་བུའི་རིགས་རུས་མཆོག་འཛིན་གྱི་ལྟ་བ་མཁྲེགས་པོ་མེད་ཀྱང་། བླ་མ་བླ་མའི་རིགས་སུ་གཏོགས་པ་དང་། དཔོན་པོ་དཔོན་པོའི་རིགས་སུ་གཏོགས་པ། དམངས་ཚོགས་དམངས་ཚོགས་ཀྱི་རིགས་སུ་གཏོགས་པས་ཕྱིར་ན།  དམངས་ཚོགས་ཀྱི་རིགས་ལས་དཔོན་པོའི་རིགས་མཐོ་བ་དང་། དཔོན་པོའི་རིགས་ལས་བླ་མའི་རིགས་མཐོ་བ་དེ་ལ་རྒན་པ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་སྦྱར་ཆོག་ལ་དེ་རྣམས་ནི་རིགས་ཀྱིས་རྒན་པའོ། །

༢ ན་ཚོད་ཀྱིས་རྒན་པ། 

ན་ཚོད་ཀྱི་དབང་གིས་རྒན་པ་ཞེས་པ་ནི་རང་ལས་ལོ་ན་ཚོད་ཆེ་བའི་དོན་ཡིན་ཏེ།  བུ་རྒྱུད་ཀྱི་ན་ཚོད་ལས་ཕ་མའི་ན་ཚོད་རྒན་པ་དང་། ཕ་མའི་ན་ཚོད་ལས་ཨ་ཡེ་ཨ་མྱེའི་ན་ཚོད་རྒན་པ། ཨ་ཡེ་ཨ་མྱེའི་ན་ཚོད་ལས་ཨ་མེས་ཡང་མེས་ཀྱི་ན་ཚོད་རྒན་པ་ཡིན་ཏེ།  འདིའི་ནང་དུ་རྟོགས་དགོས་བའི་དོན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། ན་ཚོད་དེ་དང་བསྟུན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་འཚོ་བའི་ཉམས་མྱོང་ཞིག་ལས་དེའི་གོང་དུ་བརྒལ་ཐུབ་མེད་པའི་དོན་གྱིས་ན་ཚོད་ཀྱིས་རྒན་ན། རང་ཤུགས་ཀྱིས་ཉམས་མྱོང་གིས་རྒན་པ་དང་། ཉམས་མྱོང་གིས་རྒན་ན་ཤུགས་ཀྱིས་བློ་ལ་མཁས་པའི་ཕྱིར་ན་རྒན་པ་ཞེས་པ་ན་ཚོད་ཀྱི་སྟེང་ནས་སྦྱར་བའོ། །  འདི་ནི་གུས་ཞབས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་ཐ་སྙད་སྦྱར་སྟངས་ཤིག་ལས་ན་ཚོད་རྒན་པ་ཙམ་གྱིས་བློ་ལ་མཁས་པ་དང་། ན་ཚོད་གཞོན་པ་རྣམས་ནི་བློ་ལ་མི་མཁས་བའི་ངེས་པ་ནི་མེད་དོ། །

འདས་ཟིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་ནས་ལོ་ཚོད་རྒན་གཞོན་དབང་གིས་རྒྱལ་ཕམ་གྱི་དཔེ་ཞིག་དྲངས་ན།  རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་དུ་བུ་དཔའ་བོའི་མཚན་སྙན་རབ་ཏུ་འབར་བའི་（项羽）ཞེས་པ་ཁོང་ནི་རྗེས་སུ་ ( 刘邦 ) གྱི་མངའ་འོག་ཏུ་ཕམ་སོང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད།  ལོ་རྒྱུས་དེ་ལ་ཞིབ་མཇུག་མཁན་གྱི་རྗེས་རབས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྐབས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་གཞིགས་ན་（项羽）དང་（刘邦）གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ལོ་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་ཕ་བུ་ཞིག་གི་ཁྱད་པ་ཡོད་ཕྱིར་（项羽）བུ་དཔའ་ཡང་མི་ཚེའི་ཉམས་མྱོང་དང་དམག་འཐབ་ཉམས་མྱོང་གིས་（刘邦）ལ་མ་འདང་བས་ཕམ་ཁ་མྱོང་བའི་རྒྱུ་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་འདོད་མཁན་མང་། 

༣ ནོར་གྱིས་རྒན་པ། 

འདི་ནི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་དུ་གསལ་བཤད་གང་ཡང་མི་དགོས་བའི་ལས་ཤིག་ཡིན། ཕྱུག་སྤྲང་གི་བར་དུ་ནམ་ཡང་བར་ཐག་ཅིག་གིས་བཅད་ནས་ཡོད། མི་ཕྱུག་པོ་ཞིག་སླེབས་ཡོང་དུས་་ཚང་མའི་དེ་ལ་མགོ་སྒུར་སྒུར་དང་། སྒྱིད་པ་ཞུམ་ཞུམ་ངང་ནས་བསུ་མ་ཡོད། སྤྲང་པོ་ཞིག་ཡིན་ན་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རིག་ནའང་མ་རིག་མདོག་མདོག་དང་། ཕྱུག་པོ་ཞིག་གིས་རྫུན་ཞིག་བཤད་ནའང་དེར་ཡིད་ཆེས་མཁན་མང་ལ།  སྤྲང་པོ་ཞིག་གིས་བདེན་པ་ལབ་ཀྱང་སྐད་ཆ་དེ་ལ་རིན་ཐང་གང་ཡང་མེད་པ་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ་གྱུར་ངེས་ཡིན། འདི་ནི་ཕྱུག་པོ་གཅིག་གཉིས་ཤིག་གིས་སྤྲང་པོ་རྣམས་ལ་ཆེད་དུ་བཀལ་བའི་གཉའ་མནན་མིན་ལ།  འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་མིའི་རྒྱུ་ནོར་ལ་བཟུང་བའི་ལྟ་ཚུལ་དང་། དེའི་ཁེ་དབང་ར་སྤྲོད་བྱེད་པའི་གནས་ལུགས་ཤིག་གོ །  དེའི་ཕྱིར་རྒྱུ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ཀྱིས་རང་གི་གོང་ན་ཡོད་པ་དེ་ལ་ནོར་གྱིས་རྒན་པའི་ཐ་སྙད་འཇུག་པའོ། ། 

༤  ཐོས་པས་རྒན་པ། 

སྐབས་འདིར་ཐོས་པ་ནི་བསླབ་པ་དང་ཡོན་ཏན་གྱི་དོན་དུ་གོ་བ་ལོན་དགོས་ཏེ།（བརྟག་གཉིས་རྒྱ་ཆེན་འགྲེལ་ལས། ཇི་ལྟར་ལང་ཚོ་གཞོན་ནུ་མཁས་པ་ཡེ་ཤེས་ཅན་ཡོན་ཏན་གྱིས་རྒན་པ་ནི་རྒན་པའོ། ། ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་དུ་འདུལ་བ་ལས་བསླབ་པ་རྒན་པ།）

བསླབ་པ་ཡོད་མེད་དང་ཡོན་ཏན་མཐོ་དམན་དབང་གིས་སོ་སོའི་གོ་གནས་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་གནས་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་ཡིན། དགོན་པ་ཞིག་ལ་མཚོན་སོང་བ་ཡིན་ན་ལྷ་རམས་དང་། དགེ་བཤེས། མཁན་པོ་སོགས་ནི་གསེར་ཁྲི་མཐོན་པོའི་སྟེང་དུ་བཞུགས་ཤིང་། འོག་ན་ཡོད་པའི་ཚོགས་གྲལ་དུ་ན་ཚོད་ཁོང་ལས་རྒན་པ་དང་། ལོངས་སྤྱོད་ཁོང་ལས་ཆེ་བ་གང་མང་ཡོད་ཀྱང་། ཁོང་ནི་དེ་དག་གི་གོང་ན་བཞུགས་མཁན་ཡིན་པ་བསླབ་པའི་ཡོན་ཏན་གྱིས་རྒན་པ་ཡིན་པས་སོ། །

ཡང་དགོན་སྡེ་ལ་ལའི་ནང་དུ་གྲྭ་བ་རྣམས་ཀྱི་དགེ་རྒན་ནི་མི་སྐྱ་ཡིན་པ་གང་མང་ཡོད་པ་དེ་དག་ནི། རིགས་ཀྱིས་མཐོ་དམན་ཕྱེ་ན་མི་སྐྱ་གོང་དུ་བསྡད་པ་མ་གུས་བའི་ཚུལ་དུ་ངེས་མོད། སྐབས་དེར་དམིགས་བསལ་གྱི་ཐོས་པའི་དབང་གིས་མི་སྐྱ་རྒན་པ་ཡིན་པས་སོ། །

ཡང་ལ་ལ་ཞིག་གིས་ང་ཚོའི་དགེ་རྒན་ནི་ང་རང་ལས་ན་ཚོད་གཞོན་པས་རྒན་ཞེས་འབྲི་བ་ནི་མ་སྤོབས་པ་ཞིག་རེད་ཟེར་མཁན་ཡོད། དེ་ལྟར་འབྲི་བ་ལ་སྐྱོན་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། ལོ་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་ཁྱེད་རང་རྒན་ནའང་། བསླབ་པ་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཁོང་ཉིད་རྒན་པ་ཡིན་པས་ཕྱིར་ན་རྒན་ཞེས་འབོད་ཆོག་ཆོག་ཡིན་ལ། འབྲི་ཆོག་ཆོག་དེ་བས་ཡིན་ནོ། །

བཞི་པ། མཇུག་བསྡུ་བ། 

    མདོར་ན་རྒན་པ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་རང་ལས་མཐོ་བའམ་རང་གི་གོང་ན་ཡོད་པའི་དོན་ཡིན་ཏེ།  དེ་ལ་རིགས་ཀྱིས་སྒོ་ནས་རང་ལས་མཐོ་བ་དང་། ན་ཚོད་ཀྱིས་སྒོ་ནས་རང་གི་གོང་ན་ཡོད་པ། རྒྱུ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་རང་ལས་ཕྱུག་པ་དང་། བསླབ་པ་ཡོན་ཏན་གྱི་སྒོ་ནས་རང་ལས་མཁས་པ། དབྱེ་བ་བཞི་རུ་ཕྱེ་ནས་ཡོད་ལ་དེས་ན་རྒན་ཞེས་པ་ནི་རང་ལ་ཡོན་ཏན་བསླབ་མཁན་ཁོ་ན་མིན་ནའང་། རང་གི་གོང་ན་ཡོད་པའི་གོང་གི་རིགས་བཞི་པོའི་མི་སུ་ཞིག་ཡིན་ནའང་སྦྱར་ཆོག་ཆོག་ཡིན།

 མདོར་ན། དགེན་ཞེས་འབྲི་བ་ལས་རྒན་ཞེས་བྲིས་ན་གང་གི་ཐད་ནས་བསམ་ཀྱང་རྒྱུ་མཚན་དང་གནས་ལུགས་སྟོང་གིས་ཕྱུག་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་མ་ཡིན་ནམ་སྙམ་བཞིན་ཡོད།